In de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering wil het kabinet dat banken particuliere transacties boven de 100 Euro plus alle zakelijke transacties – dus ook die onder de 100 Euro – gaan monitoren. Dat blijkt uit het wetsvoorstel ‘Plan van aanpak witwassen’ dat Minister Kaag van Financiën in oktober vorig jaar naar de Tweede Kamer stuurde.
Het idee achter deze wetswijziging is dat banken sneller ongebruikelijke transactiepatronen in beeld krijgen door informatie uit te wisselen. Een noodzakelijke stap volgens het kabinet omdat witwassen een te groot probleem is om door banken individueel aangepakt te worden.
“Ongekende massasurveillance”
Of de plannen in hun huidige vorm door het parlement komen, is de vraag. Zo zijn er bij Kamerleden zorgen over bijvoorbeeld de privacy van rekeninghouders. Kritiek kwam er dan ook uit de Autoriteit Persoonsgegevens, één van de adviesorganen van het kabinet. Worden de voorstellen in hun huidige tot wet verkozen, dan ontstaat volgens de toezichthouder een “ongekende massasurveillance door banken”.
Ook bestaat het gevaar dat mensen die door één bank op een risicolijst worden gezet opeens nergens meer terecht kunnen voor bankzaken. Het rode kruisje achter hun naam wordt immers met andere banken uitgewisseld zodat ze ook daar als risico te boek staan. Fijn als het om (potentiële) witwassers of terroristen gaat; minder fijn als het bijvoorbeeld een administratieve fout betreft. Want we weten allemaal wat voor elke zwarte lijst geldt: er per ongeluk opkomen is makkelijk en ervan afkomen, vaak een hoofdpijndossier.
Dan is er nog het gevaar van discriminatie en uitsluiting, waar de Raad van State op wijst. In zijn advies stelde deze onafhankelijke regeringsadviseur zelfs voor om de gezamenlijke monitoring door banken volledig te schrappen.
16 miljard euro aan zwart geld
Ondanks de felle reacties en toezeggingen van het kabinet om de plannen nog eens kritisch te bekijken, is het duidelijk dat de strijd tegen witwassen zwaardere middelen nodig heeft. Volgens de Nederlandse vereniging van banken gaat er “jaarlijks in Nederland naar schatting zo`n 16 miljard Euro aan zwart geld rond. Het merendeels is drugshandel- en fraude gerelateerd en dus een serieus maatschappelijk probleem (Aanpak Witwassen, z.d.-b).”
Wel zijn er de afgelopen jaren slagen gemaakt, aldus professor Brigitte Unger (Utrecht University School of Economics): “Nederland is al minder paradijselijke locatie geworden als internationale draaischijf voor belastingontduiking en -ontwijking.” Desondanks krijgen bedrijven in Nederland nog steeds veel fiscale voordelen aangeboden om het zelfstandig ondernemen te stimuleren; en die voordelen trekken helaas nog steeds ook belastingontduikers en fraudeurs met hun brievenbusfirma’s. Zo veel, aldus Unger, dat zij Nederland “nog steeds een paradijs voor witwassen” noemt.
Erger dan de kwaal?
Vandaar dus dit wetsvoorstel, want dat we op dit gebied in Nederland met een probleem kampen, is duidelijk. De vraag die opkomt, is of het middel niet erger is dan de kwaal.
Hoe het ook zij, dit voorstel en de daaropvolgende discussies zullen niet de laatste zijn in de strijd tegen witwassen. En veilig bankieren, dat willen we tenslotte allemaal.
Bronnen:
